ใบขับขี่จากประเทศไทยสามารถใช้ในสวิสได้นาน 12 เดือน นับจากวันที่เข้าประเทศ ถ้าหากต้องการจะขับรถต่อในสวิสหลังจากนั้น จะต้องทำการสอบเพื่อเปลี่ยนใบขับขี่ไทยเป็นใบของสวิส วันนี้ผมจะบอกเล่าขั้นตอน และประสบการณ์การทำใบขับขี่สวิสกันครับ แต่ละ Canton อาจจะมีขั้นตอนและระเบียบที่แตกต่างกันไป สำหรับผม ผมอาศัยอยู่ที่ canton Vaud

ข้อที่ต้องรู้

• ใบขับขี่ไทยใบในสวิสได้นาน 12 เดือนนับจากวันที่เข้าประเทศ
• จากนั้นภายใน 5 ปีนับตั้งแต่วันที่เข้าประเทศ ผู้ที่ถือใบขับขี่ไทยสามารถทำการสอบขับรถ เพื่อเปลี่ยนออกใบขับขี่สวิสได้ แต่จะสอบได้แค่ 1 ครั้งเท่านั้น ถ้าไม่ผ่าน จะต้องไปเริ่มใหม่เหมือนไม่มีใบขับขี่
• ใบขับขี่สวิส สามารถใช้ได้ทั่วยุโรปโดยไม่ต้องมีใบขับขี่สากล แต่ถ้าหากใช้นอกยุโรป แนะนำให้นำใบขับขี่สากลไปด้วย
• ใบขับขี่สวิสเป็นใบขับขี่แบบตลอดชีพ
• ถ้าหากย้ายไปอาศัยอยู่ในประเทศอื่นในยุโรป เราสามารถขอเปลี่ยนใบขับขี่สวิสเป็นใบของประเทศนั้นๆได้เลย โดยไม่ต้องสอบใหม่

ขั้นตอนการเปลี่ยนใบขับขี่จะเป็นดังนี้

1. ยื่นเอกสาร
2. ออกใบอนุญาตขับขี่ชั่วคราวอายุ 4 เดือนให้ซ้อมขับ
3. สอบขับ
4. ออกใบอนุญาตขับขี่ตัวจริง

1. การยื่นเอกสาร

ขั้นตอนต่อไปนี้จะเป็นข้อมูลสำหรับ canton Vaud

สำหรับ canton อื่นๆ ขั้นตอนอาจจะคล้ายกัน แต่ตัวเอกสารต้องตรวจสอบที่นี่ Who needs an international driving licence? – www.ch.ch ในหัวข้อ Driving in Switzerland on a foreign driving licence ให้ กรอกรหัสไปรษณีย์ที่เราอยู่เพื่อเข้าไปดูข้อมูลจากหน่วยงานที่ดูแลงานด้านใบอนุญาตขับขี่รถยนต์ของ canton เรา

การกรอกแบบฟอร์มการขอสอบใบขับขี่สวิส (Form 220)

1. เข้าไปที่ Échanger un permis de conduire étranger – VD.CH เพื่อ Download แบบฟอร์มการขอสอบใบขับขี่สวิส

2. Download แบบฟอร์ม 220 (Demande d’un permis de conduire suisse sur la base d’un permis de conduire étranger) โดยกดที่ปุ่ม COMMENCER ในหัวข้อ Au guichet

3. กรอกข้อมูลในแบบฟอร์ม 220 โดยให้เลือกว่า เราต้องการขอใบขับขี่สวิสจากใบขับขี่ต่างชาติ และเลือก ประเภทใบขับขี่ที่เรามีอยู่ และเซ็นชื่อในกล่องขวามือ ตัวอย่างของผมตามรูปด้านบน

4. จากนั้นกรอกข้อมูลส่วนตัว ชื่อ ที่อยู่ เบอร์โทร email ต่างๆ ในหัวข้อที่ 1

5. ในหน้าที่สองจะมี 2 ส่วน ส่วนแรก ในกรอบสีแดง จะเป็นข้อมูลเกี่ยวกับโรคประจำตัวต่างๆ ให้ตอบตามความเป็นจริง และส่วนที่สอง ในกรอบสีเขียวจะเป็นช่องสำหรับกรอกข้อมูลเกี่ยวกับสายตาของเรา ซึ่งเราต้องไปวัดสายตาที่ร้านทำแว่น และนำใบนี้ไปด้วย ร้านทำแว่นก็จะทำการวัดสายตาและกรอกข้อมูลให้เรา พร้อมเซ็นชื่อผู้วัดและประทับตราร้าน ค่าบริการอยู่ที่ CHF15-20

สำหรับคนที่ใส่แว่น เอาแว่นไปด้วย สำหรับคนตาบอดสี ไม่มีปัญหาครับ ที่สวิสไม่เช็คตรงนี้ ขอแค่เราแยกไฟแดง ไฟเขียวออกซึ่งต้องโดนทดสอบตอนสอบขับอยู่แล้ว

6. เมื่อกรอกข้อมูลในข้อ 1, 3, และ 4 ในแบบฟอร์ม 220 และเซ็นชื่อ เอกสารนี้ก็พร้อมที่จะไปยื่นที่สำนักงาน Service des automobiles et de la navigation (SAN) แล้ว

เอกสารที่ต้องเตรียมไป

1. Form 220 ที่กรอกเรียบร้อยแล้ว
2. รูปถ่ายขนาด 35 x 45 mm ฉากหลังเรียบสีขาว
3. ใบขับขี่ไทยตัวจริง
4. Residence permit (Permis de séjour) ตัวจริง พร้อมสำเนา

จากนั้นก็สามารถเดินทางไปที่ Service des automobiles et de la navigation (SAN)* เพื่อยื่นเอกสารได้เลย

หลังจากยื่นเอกสารแล้ว ทาง SAN จะเก็บใบขับขี่ไทยตัวจริงไว้ จนกว่าเราจะสอบเสร็จ ไม่ว่าจะผ่านหรือไม่ผ่าน SAN จะส่งคืนมาให้ที่ที่อยู่ที่กรอกไว้

*SAN มีอยู่ 4 ที่ คือ Lausanne, Aigle, Nyon, และ Yverdon-les-Bains สามารถดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ Centres du Service des automobiles et de la navigation – VD.CH

2. ใบอนุญาตขับขี่ชั่วคราวอายุ 4 เดือน

หลังจากยื่นเอกสารแล้ว 3-4 วัน SAN จะส่งใบขับขี่ชั่วคราวมาให้ ซึ่งใบขับขี่นี้ มีอายุ 4 เดือน ไม่สามารถต่ออายุได้ และใช้ได้เฉพาะในสวิตเซอร์แลนด์เท่านั้น เราจะต้องทำการลงทะเบียนสอบขับก่อนที่ใบขับขี่ชั่วคราวนี้จะหมดอายุลง

ด้านหลังใบอนุญาตชั่วคราวจะบอกว่า examiner จะทดสอบอะไรเราบ้าง แปลด้วย DeepL Translator ได้ความว่า

• Traffic perception, in particular dynamic vision;
• Traffic environment: behavior towards traffic partners, adaptation to visual, road and traffic conditions as well as weather-related influences;
• Traffic dynamics: adaptation of speed, keeping up in traffic;
• Traffic tactics: Early recognition of possible dangers and appropriate behavior in dangerous situations;
• Traffic procedures: driving on junctions, changing lanes, Roundabout square;
• Correct entry and exit on motorways;
• Vehicle operation: automation of operating sequences;
• Recognition of priority rules, signals and general traffic rules.

หลังจากมีใบอนุญาตขับขี่ชั่วคราวแล้ว เราสามารถไปสมัครเรียนที่โรงเรียนขับรถเพื่อเตรียมสอบได้ ซึ่งส่วนตัวแล้ว ผมแนะนำเป็นอย่างมาก เนื่องจากเราสอบได้แค่ครั้งเดียวเท่านั้น ค่าเรียนถือว่าแพง แต่ก็คุ้มค่า ราคาอยู่ที่ CHF 90-100 ต่อคอร์ส (50 นาที)

ส่วนตัวผมขับไปเที่ยวรอบๆ สวิสมา 1 ปี ช่วงหน้าหนาวขับรถไปเล่นสกี หน้าร้อนขับรถไป Hiking ไม่เคยโดนค่าปรับ ไม่เคยโดนตำรวจเรียก จากนั้นผมลองเรียนขับรถดู 1 คอร์ส รู้เลยว่ามีหลายอย่างที่เรายังไม่รู้ และมี tips มี กฎ เล็กๆน้อยๆ ซึ่ง examiner คอยดูอยู่ตลอดตอนขับ ซึ่งถ้าไม่ได้เรียน ผมไม่น่าจะสอบผ่าน สุดท้าย ผมเรียนทั้งหมด 7 คอร์ส จนครูรู้สึก confident ว่าเราขับได้โอเค แล้วจึงจองเวลาสอบ

การจองเวลาสอบของผมต้องจองล่วงหน้า 4 สัปดาห์ และ สำหรับ license exchange จะเลือกได้แค่ 07.15 น ของทุกวันราชการ และของผมก็ได้ slot เวลา 07.15 น. ของวันที่ 11 สิงหาคม 2021

3. สอบขับ

สำหรับ canton Vaud จะสอบที่ ศูนย์ TCS Centre Cossonay โดยการสอบ จะใช้เวลาประมาน 45-60 นาที

ในวันสอบ เราจะไปเจอกับครู (ถ้าเรียนขับรถ) 1 ชม. ก่อนเวลาสอบที่โรงเรียน แล้วเราก็จะขับไปสนามสอบพร้อมครู โดยเราจะใช้รถของโรงเรียนในการสอบ

เราจะต้องเตรียมเอกสารดังนี้

1. ใบขับขี่ชั่วคราว 4 เดือน
2. ใบนัดสอบ
3. Residence permit (Permis de séjour) ตัวจริง

การสอบจะไม่ได้สอบใบสนามที่จัดเตรียมไว้ แต่ว่าเราจะสอบขับในถนนจริง สถาณการณ์จริง โดย examiner จะนั่งไปกับเรา (ครูไม่ได้ไปด้วย) คอยบอกทาง (เป็นภาษาราชการของ canton เช่นฝรั่งเศส สำหรับ canton Vaud) ว่าให้ไปทางไหน ถ้า examiner ไม่พูดอะไร ก็คือตรงไปอย่างเดียว เราก็ขับตามที่เขาบอก ซึ่ง examiner จะบอกได้ค่อนข้างชัดเจน และฟังง่าย เช่น

• prochaine intersection tourner à gauche – แยกหน้าเลี้ยวซ้าย
• prochaine round point tourner à droite- วงเวียนหน้าเลี้ยวขวา
• direction Lausanne – ดูป้ายแล้วไปทาง Lausanne

examiner อาจจะมีถามหรือแนะนำเราบ้างขณะขับรถ ซึ่งบางคนอาจจะช่วยด้วยก็พูดภาษาอังกฤษเป็นคำๆ อย่างของผม examiner ถามว่าถนนนี้ speed limit เท่าไหร่ เป็นภาษาฝรั่งเศส แต่ผมก็ฟังไม่รู้เรื่อง เขาก็ช่วยโดยถามอีกรอบแต่พูดสั้นๆว่า “speed limit?” เราก็ตอบเป็นภาษาอังกฤษได้เลย ระหว่างสอบห้ามถ่ายวิดีโอ หรือถ่ายภาพ ถ้าหากมีกล้อง dashcam หน้ารถก็ต้องถอดเก็บ

เส้นทางที่ใช้สอบจะ random แล้วแต่ examiner และแล้วแต่วันเวลาเลย สำหรับผมที่เรียนมา 7 ครั้ง ไปหลายที่มาก แต่ว่าตอนสอบคือ examiner พาไปที่ใหม่เลย ซึ่งไม่เคยไปมาก่อน และ ไม่จำเป็นว่า examiner จะให้ขับบนถนนใหญ่เท่านั้น ของผมเริ่มจากถนนใหญ่ ไปขึ้น motorway แล้วก็ออกเข้าถนนเล็ก และเข้าไปถึงถนนที่เป็น two-way แต่สวนกันไม่ได้ ต้องหาจุดหลบ เส้นทางสอบของผมคือเส้นทางนี้ Google Map

Tips ในการสอบขับ

• ซ้อมขับให้ชินกับถนนของสวิสก่อนที่จะไปสอบ จนเวลาขับแล้วเราไม่ได้รู้สึกตื่นเต้นหรือเครียดมาก
• อย่าสนใจว่า examiner ทำอะไร ดูอะไร เราขับของเราแบบปกติ ทำเหมือนเขาไม่ได้นั่งอยู่ตรงนั้น
• ตอนติดไฟแดง หยิบน้ำขึ้นมากินได้ ไม่ผิด
• ก่อนที่จะไฟเขียว (แดง + ส้ม) มองกระจกซ้าย ขวา และ มองกระจกหลังทำ eye contact กับรถคันข้างหลัง
• เวลาติดไฟแดง หรือหยุดรถ stopping distance ที่ดี คือเราจะต้องมองเห็นพื้นที่ล้อหลังของรถคันข้างหน้าได้ทั้งล้อ
• มองซ้าย มองขวาก่อนผ่านแยก ถึงแม้เราจะไฟเขียวก็ตาม
• เช็คกระจกหลังบ่อยๆ ดูว่ามีรถตามมาไหม ใกล้แค่ไหน
• ใจเย็นๆ แซงเท่าที่แซงได้ อย่าแซงถ้าไม่จำเป็น โดยเฉพาะกับจักรยาน แต่ถ้าจะแซงแล้ว อย่าลืมว่า เราสามารถเร่งความเร็วเกิน speed limit ได้ชั่วขณะ เพื่อแซงให้ปลอดภัย
• อย่าขับช้าเกินไป ถ้าถนนนั้นทำความเร็วได้จนถึง speed limit (เช่น กลางวัน อากาศปลอดโปร่ง วิสัยทัศน์ดี ถนนกว้างพอ) ก็ต้องขับที่ speed limit
• เข้าโค้งให้ช้า ออกให้เร็ว รวมถึงวงเวียนด้วย ความเร็วที่ดีในการเข้าโค้งคือ เราต้องไม่รู้สึกว่าโดนเหวี่ยง พอเห็นทางตรงข้างหน้าเมื่อไหร่เร่งเครื่องเพื่อออกจากโค้งได้เลย
• อย่าเบรคพร่ำเพรื่อ ถ้าต้องการแค่ชลอ ให้ถอนคันเร่งพอ ก่อนที่จะชลอหรือเบรค มองกระจกหลังก่อน
• ถ้าจะออกทางออกที่มากกว่า ทางออกที่ 3 ในวงเวียน ในเปิดไฟซ้ายก่อนเข้าวงเวียน ถ้าจะออกทางออกแรก เปิดไฟเลี้ยวขวาก่อนเข้า ถึงแม้ไม่เป็นกฎหมายแต่ examiner ชอบ และช่วยให้รถตัดหน้าเราน้อยลง
• ถ้าอยู่บนถนนเล็กๆ ในชนบท แล้วเจอทางแยกที่ไม่มีป้ายอะไรกำกับเลยทั้งทางที่เราวิ่งอยู่ และทางที่มาตัด ชลอแล้ว เช็ครถทางขวา รถทางขวาต้องได้ไปก่อน แล้วค่อยเช็คทางซ้าย นี่คือแยก priority to the right
• ตอนจะเข้าวงเวียน หรือทางแยก ถ้าไม่มั่นใจว่าไปได้หรือไม่ได้ ให้รอ ถ้าเข้าไปแล้วไปตัดหน้าคนอื่น (priority refusal) คือตกทันที แต่ถ้ารอแล้วรู้สึกว่า “จริงๆเมื่อกี้มันก็เข้าไปได้นะ” อันนี้แค่ผิดเล็กน้อย (hesitation)
• โดนบีบแตรใส่ อย่าตกใจ ขับไปตามปกติ
• ถ้าได้เวลาสอบตอนเช้า ตื่นให้เช้ากว่าเวลาสอบ 2-3 ชม. ผมตื่นตีห้า เพื่อไปสอบ 07.15น
• ตอนขับอย่าคิดว่าจะตก หรือ จะผ่าน ขับไปก่อน
• ขับผิดทางนิดหน่อย ไม่เป็นไร เดี๋ยว examiner บอกทางให้ใหม่เอง
• ผิดเล็กๆ น้อยๆ ไม่เป็นไรเลย ลืมดู blindspot, เปิดไฟเลี้ยวช้า, จอดรถทับเส้นไปนิดหน่อย

หลังจาก examiner บอกทางกลับมาจนถึงศูนย์สอบ และเราจอดรถ ดับเครื่องเรียบร้อย examiner ก็จะบอกเลยว่าเราผ่าน หรือไม่ผ่าน ถ้าไม่ผ่านก็จะบอกเหตุผลด้วย

• ถ้าสอบผ่าน examiner จะประทับตราว่าผ่านบนใบนัดสอบ เราสามารถขับรถในสวิสได้ทันที และรอรับใบขับขี่ตัวจริงทางไปรษณีย์ได้เลย
• ถ้าสอบไม่ผ่าน examiner จะประทับตราว่าไม่ผ่านบนใบนัดสอบ และเราจะต้องให้ครูขับรถกลับไปส่งเราโรงเรียน

4. ออกใบอนุญาตขับขี่ตัวจริง

หลังจากสอบผ่าน 3-4 วัน ใบขับขี่ตัวจริง และใบขับขี่ไทย จะถูกจัดส่งมาที่บ้าน และเราสามารถนำไปใช้ได้ทันที

ค่าใช้จ่าย

1. ค่ายื่นเอกสาร CHF 50
2. ค่าสอบ CHF 130
3. ค่าออกบัตร ใบขับขี่ CHF 45
4. ค่าตรวจสายตา CHF 20

รวมทั้งสิ้น CHF 245 สำหรับ canton Vaud ไม่รวมค่าเรียนขับรถ

สำหรับค่าเรียนขับรถของผมทั้งหมด 7 ครั้ง + สอบ อยู่ที่ CHF 830 แต่ว่าแต่ละคนอาจจะไม่เท่ากัน แล้วแต่โรงเรียนและจำนวนครั้งที่ต้องเรียนครับ จากที่ครูสอนขับรถบอกมา คนส่วนใหญ่ที่ทำ license conversion จะเรียนประมาน 6-10 ครั้ง